Vì sao nhiều quan chức, doanh nhân 'toát mồ hôi' với Hồ sơ Panama?

Sáng ngày 10/5, Hiệp hội Các nhà báo Điều tra Quốc tế (ICIJ) đã công bố "Hồ sơ Panama" dưới dạng cơ sở dữ liệu có thể tìm kiếm tại địa chỉ offshoreleaks.icij.org. Thông tin về 200.000 thực thể nước ngoài do các cá nhân giàu có trên khắp thế giới thiết lập được hé lộ trong lần này.

Cơn bão "Hồ sơ Panama" đã bắt đầu từ hồi đầu tháng 4 đã gây chấn động trên toàn thế giới, khiến nhiều yếu nhân đứng ngồi không yên.

Hứng bão dư luận

Một trong những nạn nhân chính trị đầu tiên của "Hồ sơ Panama" là Thủ tướng Iceland Sigmundur David Gunnlaugsson. Tài liệu tiết lộ ông và vợ đã lập tài khoản ở nước ngoài thông qua một công ty hải ngoại (offshore). Ngày 5/4, Thủ tướng Gunnlaugsson đã tuyên bố từ chức ngay trước thềm một cuộc bỏ phiếu tín nhiệm, và chỉ vài giờ sau khi yêu cầu Tổng thống nước này giải tán Quốc hội.

Tại Chile, người đứng đầu của Văn phòng Minh bạch Quốc tế đã từ chức vào ngày 4/4. Giữa tháng 4, Bộ trưởng Công nghiệp Tây Ban Nha Jose Manuel Soria cũng phải từ chức khi tên của ông và anh trai được liệt kê là nhà điều hành của công ty có trụ sở tại Bahamas, được lập ra thông qua hãng luật Mossack Fonseca.

Argentina có 3 người nổi tiếng được nêu tên trong "Hồ sơ Panama", gồm cầu thủ bóng đá Lionel Messi, Tổng thống Mauricio Macri, và một thân tín của cựu tổng thống Nestor Kirchner.

Kojo Annan, con trai cựu tổng thư ký Liên Hợp Quốc Kofi Annan, bị nêu tên trong thương vụ mua nhà ở London thông qua một công ty ở nước ngoài có trụ sở ở Samoa, đất nước Nam Thái Bình Dương

Tại châu Âu, cha của Thủ tướng David Cameron cũng có liên quan đến hoạt động của công ty lập ở nước ngoài. Ông Cameron hôm 11/4 thừa nhận hưởng lợi từ việc bán cổ phần trong quỹ đầu tư nước ngoài Blairmore Holdings của cha mình. Tuy nhiên, ông khẳng định rằng Blairmore không được lập ra để trốn thuế và chỉ trích những "cáo buộc không đúng sự thật, gây tổn thương sâu sắc" về người cha quá cố của mình.

Đạo diễn nổi tiếng Tây Ban Nha Pedro Almodóvar, anh trai và người cô của Vua Tây Ban Nha Felipe VI cũng được đề cập trong tài liệu. Đạo diễn Almodóvar hồi tháng 4 đã không đến dự buổi họp báo ra mắt phim của mình vì sức ép từ vụ việc.

Tổng thống Ukraine Petro Poroshenko được cho là cổ đông duy nhất của công ty Prime Asset Partners Limited do Mossack Fonseca lập ra ở quần đảo British Virgin. Ông Poroshenko nói rằng ông lập quỹ ở nước ngoài nhằm tách biệt lợi ích kinh tế và chính trị và bác bỏ cáo buộc trốn thuế.

Tại Trung Quốc, người thân của một số quan chức cũng được nêu tên trong "Hồ sơ Panama".

Trong danh sách hồ sơ này cũng có ngôi sao điện ảnh quốc tế Thành Long, tỷ phú Hồng Kông Lý Gia Thành và trùm bất động sản Lý Triệu Cơ.

Tên ba người con của Thủ tướng Pakistan Nawaz Sharif cũng xuất hiện trong các tài liệu do ICIJ công bố, có liên quan đến nhiều công ty nước ngoài sở hữu bất động sản ở London, Anh. Với một lãnh đạo quốc gia nơi người dân có thu nhập trung bình chưa đầy 5.000 USD mỗi năm, việc con cái ông này có nhiều tài sản ở nước ngoài là một dấu hiệu bất bình thường, báo địa phương The News nhận xét.

Con trai Hussain, người được nêu tên trong các tài liệu bị rò rỉ, tuyên bố tất cả công việc kinh doanh ở nước ngoài của ba anh em đều là hợp pháp. Tuy nhiên, phe đối lập Pakistan chưa hài lòng với câu trả lời này. Hôm nay họ đình công tại cả quốc hội và thượng viện, để phản đối việc thủ tướng Nawaz Sharif vắng mặt trong các cuộc họp và không làm rõ lập trường về vụ Hồ sơ Panama.

Phần lớn những cái tên quan trọng trong hồ sơ là nam giới, nhưng danh sách cũng bao gồm một vài nữ chính trị gia và quan chức nổi tiếng.

Thượng nghị sĩ Anh Baroness Pamela Sharples là cổ đông duy nhất của Nunswell Investments Limited, một công ty có trụ sở tại Bahamas, vào năm 1995. Tuy nhiên, công ty luật đại diện cho Sharples nói với ICIJ rằng "bà trở thành giám đốc Nunswell vào năm 2000, công ty đã được đăng ký tại Anh vào cùng năm đó và đang đóng thuế cho chính phủ Anh".

Bộ trưởng Nội vụ Iceland Olof Nordal và chồng Tomas Mar Sigurdsson, một nhà điều hành cấp cao của công ty nhôm Alcoa, tạo ra một công ty gọi là Dooley Securities SA để giữ tiền từ chứng khoán của Sigurdsson. Bà nói rằng bà rất bất ngờ khi thấy tên mình có trong danh sách.

Các phu nhân của lãnh đạo quốc gia và vợ của các chính trị gia cũng được nhắc tên trong vụ việc, bao gồm Mehriban Aliyeva, phu nhân thủ tướng Azerbaijan; Micaela Domecq Solís-Beaumont, vợ của bộ trưởng Nông nghiệp Tây Ban Nha; và Mamadie Touré, góa phụ của cố tổng thống Guinea.

Kêu gọi chống trốn thuế

Trước thời điểm kho dữ liệu "Hồ sơ Panama" được bố ngày 10/5, bức thư của hơn 300 nhà kinh tế hàng đầu trên thế giới, thuộc các trường đại học, viện nghiên cứu có danh tiếng trong đó có Thomas Piketty, Jeff Sachs, Nora Lustig và Angus Deaton tới lãnh đạo các quốc gia toàn cầu kêu gọi sự minh bạch hơn về thuế cũng đã được liên minh quốc tế Oxfam đăng tải.

Bức thư có chữ ký của Thomas Piketty, tác giả cuốn sách nổi tiếng "Tư bản trong thế kỉ 21", Angus Deaton – người vừa đoạt giải Nobel về kinh tế và Nora Lustig – giáo sư Kinh tế học Châu Mỹ La Tinh, Đại học Tulane, cùng với các chuyên gia có tầm ảnh hưởng và kinh nghiệm cố vấn cho chính phủ và các nhà hoạch định chính sách như Jeff Sachs – giám đốc Viện nghiên cứu trái đất thuộc Đại học Columbia, cố vấn của Tổng thư kí Liên hợp quốc Ban Ki-moon và OIivier Blanchard – nguyên nhà kinh tế trưởng của IMF.

Bức thư được gửi đi trước thềm Hội nghị thượng đỉnh quốc tế chống tham nhũng tại London dự kiến diễn ra vào ngày 12/5 tới do Thủ tướng Anh David Cameron sẽ chủ trì với sự tham gia của các chính trị gia từ hơn 40 quốc gia cũng như các đại diện từ Ngân hàng Thế giới (WB) và Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) nhằm mục đích kêu gọi toàn cầu hành động để đưa ra ánh sáng, trừng phạt và xóa bỏ nạn tham nhũng ở mọi nơi.

Tại bức thư này, các giáo sư từ những trường đại học hàng đầu thế giới như Havard, Oxford hay Sorbonne... kêu gọi các nhà lãnh đạo trên thế giới tận dụng Hội nghị Thượng định chống Tham nhũng để "tiến hành những bước tiến quan trọng trong việc chấm dứt kỷ nguyên của thiên đường thuế".

Theo các nhà kinh tế, "sự tồn tại của các thiên đường thuế không đem lại sự giàu có hay cuộc sống tốt đẹp trên toàn cầu, cũng như không đem lại lợi ích kinh tế". Các nhà kinh tế khẳng định, "những hệ thống luật pháp này rõ ràng đem lại lợi ích cho nhiều cá nhân giàu có và công ty đa quốc gia. Lợi ích này chính là sự mất mát của những người khác và từ đó làm gia tăng bất bình đẳng".

Trong thông cáo báo chí của Oxfam công bố, tổ chức này dẫn lời một trong những nhà kinh tế nói trên là Jeff Sachs cho hay: "Thiên đường thuế không tự nhiên xuất hiện. Quần đảo Virgin thuộc Anh không bỗng dưng trở thành thiên đường thuế. Những thiên đường thuế như vậy là sự lựa chọn có chủ ý của chính phủ các nước lớn, đặc biệt là Anh và Mỹ, trong mối hợp tác với các tổ chức tài chính, kế toán và thể chế pháp luật với mục đích di chuyển dòng tiền".

"Sự lạm dụng này không chỉ gây sốc, mà còn được cho rằng khá hiển nhiên và lộ liễu. Chúng ta không cần đến Hồ sơ Panama để biết rằng nạn tham nhũng thuế toàn cầu thông qua thiên đường thuế đang lan rộng, nhưng chúng ta có thể thấy rằng hệ thống toàn cầu dối trá này cần phải sớm chấm dứt. Đây chính là ý nghĩa của quản trị nhà nước tốt nhằm thực hiện cam kết toàn cầu về phát triển bền vững" - Jeff Sachs mạnh mẽ nêu quan điểm.

Bức thư của các nhà kinh tế cho rằng Vương quốc Anh đang có vị thế đặc biệt để tiên phong trong việc chấm dứt bảo mật thông tin ở nước ngoài, do có chủ quyền ở gần một phần ba các thiên đường thuế trên thế giới, thông qua Lãnh thổ Hải ngoại và các Vùng phụ thuộc Vương quốc Anh.

Có hơn một nửa các công ty được thành lập bởi Mossack Fonseca, công ty luật trong vụ tiết lộ Tài liệu Panama, đăng ký pháp nhân ở các Lãnh thổ Hải ngoại của Vương quốc Anh, như Quần đảo Virgins thuộc Anh.