Từng phất lên trong đại dịch, quốc gia EU không thể trụ vững trước 'cơn gió ngược'

Nền kinh tế hiếm hoi hưởng lợi từ đại dịch

Ireland là một trong số rất ít quốc gia vẫn có thể tăng trưởng kinh tế trong thời kỳ đại dịch Covid-19. Là quê hương của các công ty công nghệ và dược phẩm lớn của Mỹ, Ireland đã chứng kiến sự bùng nổ trong doanh số bán hàng trong lúc cả thế giới đang oằn mình chống lại dịch Covid-19.

Ireland ghi nhận mức tăng trưởng trung bình hàng năm là 10,5% trong giai đoạn 2020 – 2022 giữa lúc nhiều nền kinh tế bị thu hẹp do ảnh hưởng của lệnh giãn cách.

Ngoại trừ Guyana – nơi phất lên nhờ dầu mỏ, không có quốc gia nào trên thế giới có tốc độ tăng trưởng nhanh như Ireland trong thời kỳ đại dịch. Covid-19 giống như một “liều thuốc thần” đối với Ireland, giúp nền kinh tế nước này tăng gấp đôi quy mô trong một thập kỷ qua, kéo theo đó là mức tăng trưởng 13% của khu vực đồng euro.

Phép màu đã hết?

Thế nhưng dường như phép màu cho nền kinh tế Ireland đã đến lúc đi đến hồi kết. Vào cuối quý III/2023, tốc độ tăng trưởng kinh tế Ireland giảm 4,7% so với cùng kỳ năm ngoái, mức giảm cao nhất tại khu vực châu Âu. Theo Viện Nghiên cứu Kinh tế và Xã hội, nền kinh tế Ireland đang trên đà suy thoái hàng năm lớn nhất kể từ năm 2009.

Từng là nhân tố giúp “làm đẹp” nền kinh tế chung của châu Âu trong thập kỷ qua, giờ đây Ireland lại đang kéo lục địa già đi xuống.

Theo thống kê của Liên minh châu Âu, tăng trưởng kinh tế hàng năm của khu vực đồng euro đã giảm 0,4% tính đến tháng 9/2023. Ireland là quốc gia duy nhất trong khối EU có mức GDP giảm.

Vào đầu năm, EU dự đoán nền kinh tế Ireland sẽ tăng trưởng 5,5% trong năm nay. Tuy nhiên, vào ngày 16/11, nền kinh tế Ireland lại được dự đoán là giảm 0,9%.

Hiện tại vẫn chưa rõ sự suy yếu của kinh tế Ireland là tạm thời hay sẽ kéo dài mãi nhưng không thể chối cãi rằng quốc gia này đang phải đối mặt với những “cơn gió ngược”, nhất là trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu ngày càng bị phân mảnh.

“Sự phân mảnh địa kinh tế ngày càng sâu sắc có thể là mối đe dọa lớn cho mô hình kinh tế hiện tại của Ireland”, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) lên tiếng cảnh báo sau đợt đánh giá thường niên về kinh tế nước này.

Việc sắp xếp lại chuỗi cung ứng từ những năm 1990 đã giúp Ireland xây dựng mối quan hệ chặt chẽ với nhiều quốc gia xa xôi, điển hình là Trung Quốc. Trung Quốc là thị trường quan trọng đối với các nhà xuất khẩu Ireland khi xuất khẩu sang Trung Quốc chiếm 2,6% tổng GDP của Ireland.

Trong những ngày đầu, các mối quan hệ này giúp Ireland tăng trưởng kinh tế một cách mạnh mẽ nhưng giờ đây, khi tốc độ tăng trưởng kinh tế của các “đối tác” chững lại, Ireland cũng không tránh khỏi bị vạ lây.

Nhà máy sản xuất sữa bột dành cho trẻ sơ sinh Wyeth Nutrition tại Askeaton (phía tây Ireland) vào tháng trước thông báo rằng cơ sở này có thể sẽ bị đóng cửa vào đầu năm 2026.

Nhà máy này thuộc sở hữu của công ty thực phẩm Nestlé của Thụy Sĩ và sản xuất phục vụ phần lớn cho thị trường Trung Quốc. Việc chính quyền Bắc Kinh ưu tiên cho các nhà sản xuất địa phương và số lượng trẻ sơ sinh ở Trung Quốc giảm mạnh khiến tình hình kinh doanh của nhà máy Wyeth Nutrition ảm đạm hơn bao giờ hết.

Song song với đó, đại dịch Covid-19 bị đẩy lùi khiến thế giới cần ít thuốc hơn, khiến các công ty dược phẩm suy yếu. Tựu chung, các nhà kinh tế Ireland dự đoán xuất khẩu của nước này sẽ hạ nhiệt trong năm 2023 sau thời gian tăng nóng.

Giá trị xuất khẩu của Ireland đã tăng vọt trong thời kỳ đại dịch, từ 16,8 tỷ euro trong ba tháng đầu năm 2020, tương đương khoảng 18,2 tỷ USD, lên 46,1 tỷ euro trong quý 4 năm 2022, trước khi giảm mạnh trong 6 tháng đầu năm nay.

Ngân hàng trung ương Ireland cũng bày tỏ sự lo lắng trước những đòn đáp trả thương mại qua lại giữa Mỹ và Trung Quốc. “Với tình hình hiện tại của kinh tế Trung Quốc, có thể nhìn thấy tương lai yếu kém của ngành xuất khẩu Ireland trong thời gian còn lại của năm 2023 và thậm chí là sang cả năm 2024”, Ngân hàng trung ương Ireland viết trong một báo cáo gần đây.

Những khó khăn của xuất khẩu và dược phẩm đã và đang có nhiều tác động tiêu cực đến phần còn lại của nền kinh tế Ireland. Thị trường việc làm trong nước bắt đầu suy yếu với tỷ lệ thất nghiệp tăng lên 4,8% trong tháng 10, từ mức thấp kỷ lục 4,1% trong tháng 5.

Dẫu vậy, IMF cho rằng Ireland vẫn có khả năng thích ứng tốt với những thay đổi trong nền kinh tế toàn cầu nhờ “các nguyên tắc cơ bản mạnh mẽ và chính sách đúng đắn”. “Chúng tôi vẫn lạc quan về triển vọng kinh tế của Ireland, mặc dù nước này đang bị ảnh hưởng nhiều từ những rủi ro ở bên ngoài”, IMF nhận định.