Trái phiếu '3 không' sắp hết đường sống

Bộ Tài chính mới đây công bố báo cáo cho biết: chỉ riêng 11 tháng năm 2021, trên 495.000 tỷ đồng trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) đã phát hành thành công. Trong đó, khối lượng TPDN phát hành riêng lẻ chiếm đến 94,5%.

Liên tục lỗ vẫn phát hành trái phiếu

Theo Bộ Tài chính, trong số TPDN phát hành riêng lẻ những tháng đầu năm nay có đến hơn 49% không có tài sản đảm bảo. Mặc dù tỷ lệ trái phiếu có tài sản đảm bảo cao nhưng thực tế chất lượng tài sản đảm bảo chủ yếu là các dự án, tài sản hình thành trong tương lai hoặc cổ phiếu của DN.

Bộ này cũng ghi nhận trên thị trường vẫn có trường hợp DN phát hành trái phiếu với khối lượng lớn hơn nhiều lần so với vốn chủ sở hữu, trong khi kết quả sản xuất, kinh doanh liên tục thua lỗ qua các năm. Đáng lo ngại, trong hơn 100 công ty bất động sản phát hành trái phiếu riêng lẻ năm nay thì có đến 26 đơn vị ghi nhận lỗ trong sáu tháng đầu năm.

Các chuyên gia cũng liên tục cảnh báo: thời gian gần đây, trái phiếu kiểu “3 không”, tức không tài sản đảm bảo, không xếp hạng tín nhiệm, không bảo lãnh thanh toán xuất hiện nhiều trên thị trường. Điều này không chỉ gây rủi ro lớn cho nhà đầu tư mà cho cả nền kinh tế.

Trước tình trạng trên, Bộ Tài chính mới đây công bố dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 153/2020 về phát hành TPDN riêng lẻ. Dự thảo này bổ sung nhiều nội dung mới, ví dụ bổ sung quy định xếp hạng tín nhiệm đối với một số loại trái phiếu; đẩy nhanh việc thiết lập thị trường giao dịch TPDN riêng lẻ tại sở giao dịch chứng khoán cho các nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp.

Siết trái phiếu là đúng nhưng chưa đủ

Nhiều chuyên gia nhận định thị trường TPDN gần đây có dấu hiệu tăng trưởng rất nóng, xuất hiện tình trạng huy động vốn thông qua trái phiếu chưa tuân thủ quy định của pháp luật. Do đó, việc sửa đổi, bổ sung một số nội dung mới về phát hành trái phiếu là cần thiết để thị trường này tiếp tục phát triển bền vững.

Ông Nguyễn Quang Thuân, Chủ tịch hãng nghiên cứu thị trường FiinGroup, nêu quan điểm: dự thảo nghị định mà Bộ Tài chính đưa ra yêu cầu DN phát hành riêng lẻ chào bán trái phiếu cho nhà đầu tư cá nhân cũng phải xếp hạng tín nhiệm.

Điều này là cần thiết bởi dựa vào xếp hạng tín nhiệm, nhà đầu tư cá nhân sẽ biết được trái phiếu phát hành nằm ở mức tốt hay xấu. Từ đó nhà đầu tư có thể xác định lãi suất DN áp dụng có phù hợp hay không và quyết định nên mua trái phiếu của công ty nào, mua nhiều hay ít, phân bổ tài sản ra sao cho phù hợp...

Tuy nhiên, xếp hạng tín nhiệm không phải là “cây đũa thần”. Nói cách khác, để thị trường này phát triển lành mạnh thì cần kết hợp nhiều giải pháp đồng bộ như chuẩn hóa điều kiện phát hành; thiết lập thị trường giao dịch thứ cấp chuyên biệt; công bố minh bạch thông tin DN; xếp hạng tín nhiệm DN phát hành...

Ông Thuân cũng góp ý rằng cần có hướng dẫn cụ thể hơn về quy định mục đích phát hành trái phiếu, nghĩa là các công ty phát hành trái phiếu khi muốn thay đổi mục đích sử dụng vốn phải xin ý kiến của nhà đầu tư (trái chủ) nêu trong dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 153/2020. Bởi nếu không, quy định này có nguy cơ bóp nghẹt kênh huy động vốn của DN.

“Việc siết phát hành trái phiếu riêng lẻ là cần thiết nhưng quản lý thế nào để vẫn phát huy được kênh huy động vốn trung và dài hạn, nhất là trong bối cảnh Covid-19 khiến nhiều ngành bị đứt gãy dòng tiền” - ông Thuân nói.

Đồng quan điểm, TS Cấn Văn Lực, chuyên gia - kinh tế trưởng Ngân hàng BIDV, cho rằng để phát triển thị trường trái phiếu Việt Nam bài bản hơn thì bên cạnh việc siết trái phiếu kiểu “3 không”, nhà quản lý cần hạn chế hoạt động kiểm soát theo kiểu “giật cục, đùng một cái”. Thay vào đó, nhà quản lý nên có những quy định cụ thể, yêu cầu DN phải có xếp hạng tín nhiệm để đánh giá, phân tích mức độ rủi ro của các loại trái phiếu.