Ngành bia Việt đang trong giai đoạn chuyển tiếp rất nhạy cảm

Theo thống kê của Hiệp hội Bia-Rượu-Nước giải khát Việt Nam (VBA), tính đến năm 2016, trên cả nước có 129 cơ sở sản xuất bia nằm trên 43 tỉnh, thành phố. Thị trường bia trong nước tuy có số lượng cơ sở sản xuất lớn, nhưng hầu hết chịu sự quản lý của hai tổng công ty là Tổng công ty Cổ phần Bia - Rượu - Nước giải khát Sài Gòn (Sabeco) và Tổng công ty Cổ phần Bia - Rượu - Nước giải khát Hà Nội (Habeco), khiến cho sức mạnh chi phối toàn ngành sản xuất bia Việt gần như nằm trong tay Sabeco và Habeco.

Theo báo cáo ngành bia mới đây của Công ty Chứng khoán FPT (FPTS), thị trường bia trong nước hiện đang có mức độ tập trung tương đối cao, với 4 thương hiệu lớn Sabeco, Habeco, Heineken và Carlsberg chiếm hơn 90% thị phần toàn ngành.

Bên cạnh đó, độ phủ của các hãng bia còn có xu hướng phân chia theo miền. Cụ thể, Sabeco chiếm lĩnh khu vực miền Nam, Carlsberg sở hữu 100% thương hiệu bia Huế hiện diện nhiều nhất ở miền Trung, Habeco dẫn đầu thị trường miền Bắc và Heineken thì phủ sóng rộng rãi tại miền Trung và miền Nam.

10% còn lại của thị trường thuộc về các công ty bia nước ngoài mới gia nhập ngành như Sapporo và AB-Inbev cùng với các công ty bia với quy mô nhỏ hơn như Masan Brewery với thương hiệu bia Sư Tử Trắng tiêu thụ nhiều nhất ở khu vực Tây Nam Bộ.

Theo FPTS, do đã đạt được vị trí thống lĩnh tại các khu vực lân cận, các hãng bia lớn đang bắt đầu các chiến dịch bành trướng thị phần sang các vùng miền xa hơn. Điều này khiến cho các hãng bia trong ngành phải đối mặt với cạnh tranh gay gắt để giữ vững thị phần hiện có đồng thời chiếm được thêm thị phần từ các vùng khác trên cả nước.

Về phân khúc sản phẩm, Sabeco và Habeco thống lĩnh phân khúc bình dân và trung cấp; trong khi đó phân khúc bia cao cấp lại thuộc về các hãng bia ngoại.

FPTS nhận định, thị phần tiêu thụ của Sabeco và Habeco không tăng trong giai đoạn 2011-2015 trong khi thị phần của Heineken, Carlsberg, Sapporo thể hiện xu hướng tăng qua các năm cho thấy các công ty bia ngoại đang dần thắng thế trong cuộc chiến tranh giành thị phần ngành bia Việt Nam.

Không chỉ gặp cạnh tranh gay gắt từ các nhà sản xuất trong nước, bia Việt còn phải cạnh tranh với các loại bia nhập khẩu đang ồ ạt tiến vào thị trường. Nhờ vào các FTA được ký kết khiến cho thuế nhập khẩu bia giảm mạnh, xu hướng tiêu dùng cao cấp hóa và thu nhập cá nhân tăng, các dòng bia nhập ngoại dường như đang được ưa chuộng hơn, đặc biệt là tại các tỉnh, thành phố lớn.

FPTS đánh giá, trong những năm tới đây, do thị hiếu người tiêu dùng trong nước thay đổi, các loại bia mới, đặc biệt là bia nhập khẩu trong phân khúc cao cấp, sẽ hiện diện ngày càng nhiều trên thị trường Việt Nam, tạo áp lực lên các loại bia sản xuất trong nước bắt buộc phải nâng cấp cả về chất lượng, mẫu mã và chủng loại sản phẩm.

Hiện tại, đại diện của Nhà nước là Bộ Công thương đang nắm giữ hơn 80% tại Sabeco và Habeco. Đồng thời, Sabeco hiện đang sở hữu 23 công ty con và 14 công ty liên kết; Habeco sở hữu 17 công ty con và 6 công ty liên kết. Như vậy, có thể nói phần lớn ngành bia Việt Nam chịu sự chi phối và kiểm soát bởi Nhà nước.

Tuy nhiên, theo FPTS, với lộ trình Bộ Công thương thoái vốn khỏi hai tổng công ty được đề ra theo nguyên tắc Nhà nước nắm dưới 50% vốn điều lệ hoặc không cần nắm giữ, thị trường có quyền hi vọng về một diện mạo mới cho ngành bia Việt Nam.

Tính đến thời điểm hiện tại, rất nhiều các hãng bia ngoại lớn như Thai Beverage và Singha của Thái Lan, Kirin và Asahi của Nhật Bản, Heineken và Anheuser-Busch InBev của Hà Lan... bày tỏ sự quan tâm tới việc mua lại cổ phần tại Sabeco và Habeco. Đặc biệt, với tư cách là cổ đông chiến lược của Habeco, Carlsberg được quyền ưu tiên mua lại khi Nhà nước thoái vốn.

Khi việc thoái vốn hoàn tất, các hãng bia ngoại lớn trên thế giới này được kỳ vọng sẽ mang đến những chiến lược tái cấu trúc hiệu quả cho tổng công ty và các công ty con, nâng cao chất lượng nhà máy và quy trình sản xuất lên chuẩn thế giới.

Tuy nhiên, FPTS nhìn nhận, việc hãng bia ngoại sở hữu được hai Tổng công ty Bia lớn nhất cả nước cũng làm dấy lên lo ngại về sự xóa sổ của các hãng bia nội. Mục đích mà các hãng bia ngoại nhắm đến không phải là sở hữu được thương hiệu bia Sài Gòn và bia Hà Nội mà là tận dụng hệ thống phân phối rộng khắp cả nước của hai công ty này để đẩy các sản phẩm bia ngoại của hãng vào thị trường Việt Nam.

Do vậy, theo FPTS, ngành bia Việt Nam hiện tại đang trong giai đoạn chuyển tiếp rất nhạy cảm, và những thay đổi trong diện mạo và cấu trúc ngành sắp tới phụ thuộc phần lớn vào quyết định thoái vốn và trao tay quyền sở hữu của Bộ Công thương.