Làn sóng phá huỷ 'càn quét' Nhật - Mỹ, trăm nghìn doanh nghiệp Việt gặp khó

Hàng loạt doanh nghiệp từ lớn đến bé nộp đơn phá sản

Theo Nikkei Asia, số vụ phá sản doanh nghiệp ở Nhật Bản đã chạm mức 4.042 vụ, tăng 32,1% trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 6 năm nay. Đây cũng là mức cao nhất trong vòng 5 năm qua.

Dựa trên thống kê của Tokyo Shoko Research, trong số 4.042 vụ phá sản, có 322 vụ là của các công ty được tài trợ theo chương trình khẩn cấp của chính phủ Nhật Bản. Ngoài ra, các công ty trong lĩnh vực dịch vụ có tỷ lệ phá sản cao nhất với 1.351 trường hợp, tăng 36,1% so với cùng kỳ năm ngoái. Đứng thứ hai là các công ty trong ngành xây dựng với 785 vụ, tăng 38,3%.

Không chỉ Nhật Bản, nhiều doanh nghiệp tại các quốc gia khác cũng đang phải đối mặt với làn sóng phá sản. Tỷ lệ phá sản của các doanh nghiệp tại Hoa Kỳ trong 6 tháng đầu năm 2023 đạt mức cao nhất kể từ năm 2020.

Tính từ tháng 1 đến tháng 4 năm nay, có 236 doanh nghiệp lớn nộp đơn xin bảo hộ phá sản tại Mỹ, cao gấp 2 lần so với cùng kỳ năm ngoái. Trong quý I/2023, có tổng cộng 16.200 doanh nghiệp ở nhiều lĩnh vực nộp đơn phá sản tại Mỹ, tăng 4.000 vụ so với quý I năm ngoái.

Số lượng doanh nghiệp nộp đơn phá sản tại châu Âu đã tăng lên mức cao nhất trong vòng 8 năm qua vào quý IV năm 2022. Vào tháng 1/2023, tỷ lệ phá sản ở Thụy Điển tăng 47% so với cùng kỳ năm ngoái, chạm mức cao nhất trong vòng 1 thập kỷ qua. 

Tây Ban Nha cũng trong tình trạng tương tự với số lượng hồ sơ phá sản tăng gấp đôi trong nửa cuối năm 2022. Tại Đức, số lượng doanh nghiệp phá sản tăng gần 50%, mức cao nhất kể từ năm 2016. Ở Anh và xứ Wales, tỷ lệ các công ty mất khả năng thanh toán đang ở gần mức cao nhất trong 14 năm qua.

Tình hình các doanh nghiệp phá sản ở Bỉ cũng đang ở mức đáng báo động. Trong năm 2022, tỷ lệ phá sản ở quốc gia này tăng 44% so với năm trước đó. Điều này đồng nghĩa với việc trung bình cứ 151 doanh nghiệp ở Bỉ thì có 1 doanh nghiệp nộp đơn xin phá sản.

Các doanh nghiệp nộp đơn phá sản ở châu Âu thuộc nhiều lĩnh vực nhưng trong đó, các lĩnh vực chứng kiến tốc độ phá sản nhanh nhất là lĩnh vực kho bãi và vận tải, dịch vụ lưu trú và thực phẩm với mức tăng lần lượt là 72% và 39% trong quý cuối cùng của năm 2022 so với quý trước đó.

Đằng sau sự sụp đổ của nhiều doanh nghiệp

Financial Times nhận định, các công ty sụp đổ sau khi chính phủ các quốc gia thắt chặt các biện pháp hỗ trợ sau đại dịch Covid-19. Vào năm 2020, tỷ lệ doanh nghiệp phá sản giảm mạnh trên toàn cầu phần lớn nhờ các chính sách cứu trợ của chính phủ và lãi suất thấp. Tuy nhiên, sự yếu kém của các doanh nghiệp dần lộ rõ khi chính sách cứu trợ của chính phủ không còn như trước, dẫn đến kết cục tất yếu là sụp đổ. Tại Nhật Bản, có tổng cộng 322 vụ phá sản của các công ty được tài trợ theo chương trình khẩn cấp của chính phủ, theo thống kê của Tokyo Shoko Research công bố ngày 10/7.

Nhiều doanh nghiệp cũng “ngấm đòn” khi kỷ nguyên tiền rẻ kết thúc vào năm 2022. Trước đó, để giải cứu các thị trường bị “tổn thương” bởi Covid-19, nhiều ngân hàng trung ương đã tung ra các gói lãi suất cực thấp và nới lỏng định lượng. Thế nhưng trước sự gia tăng mạnh mẽ của lạm phát, các ngân hàng trung ương buộc phải thắt chặt chính sách tiền tệ, đẩy nhiều doanh nghiệp vào tình cảnh lao đao.

Theo Reuters, Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) đã tăng lãi suất thêm 4,25 điểm phần trăm, mức cao nhất trong 15 năm. Trong khi đó, ngân hàng trung ương Anh (BoE) tăng lãi suất thêm 3,25 điểm còn ngân hàng trung ương Canada (BOC) tăng lãi suất 0,25 điểm phần trăm lên 4,5%. Các ngân hàng khác như ngân hàng trung ương New Zealand, Australia, Na Uy… cũng đồng loạt điều chỉnh mức tăng lãi suất nhằm chống lạm phát.

“Nguồn vốn đang trở nên đắt đỏ hơn rất nhiều. Suốt 15 năm qua, trung bình chi phí đi vay chỉ ở mức 4 – 6% nhưng giờ đây nó đã “đội” lên đến 9 – 15%”, Mohsin Meghji, nhà sáng lập M3 Partners tại Mỹ trả lời tờ CNCB. Các công ty đang đau đầu với các khoản nợ nay lại phải vật lộn thêm với chi phí lãi suất cao hơn khiến họ không thể trụ vững.

Bên cạnh đó, ảnh hưởng của dịch Covid-19 đã cũng khiến sức mua giảm mạnh, tác động trực tiếp lẫn gián tiếp đến hoạt động kinh doanh của nhiều doanh nghiệp. Sharon Ou, Phó chủ tịch kiêm quan chức tín dụng cao cấp của Moody’s nhận định: “Ngoài lãi suất tăng cao, nhiều công ty còn phải đối mặt với rủi ro khi tăng trưởng kinh tế suy yếu. Các lĩnh vực mang tính chu kỳ như hàng tiêu dùng sẽ bị ảnh hưởng khi người mua cắt giảm chi tiêu”.

Ngành bán lẻ cũng dễ bị ảnh hưởng tiêu cực trong bối cảnh kinh tế hiện tại khi người tiêu dùng đang có nhiều thay đổi trong hoạt động mua hàng hậu Covid-19. Hàng loạt ông lớn trong ngành bán lẻ như Party City, Bed Bath & Beyond, Tuesday Morning đã nộp đơn xin phá sản trong năm nay. Trước đó, Bed Bath & Beyond từng có hệ thống gần 1.500 cửa hàng trên toàn quốc và là một trong những nhà bán lẻ hàng đầu của Mỹ.

Chi phí vật liệu và giá lao động tăng cao cũng là yếu tố “kết liễu” nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp trong ngành xây dựng. Tại Nhật Bản, có tới 785 doanh nghiệp trong ngành xây dựng phá sản trong 6 tháng đầu năm nay, tăng 36,3% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong khi đó tại Thụy Điển, có tới 10 công ty xây dựng ở Thụy Điển nộp đơn xin phá sản chỉ trong vòng một tháng.

Nhiều chuyên gia kinh tế cho rằng tình trạng các doanh nghiệp phá sản sẽ còn tiếp diễn trong những tháng tới. Paul Hickey, người đồng sáng lập Công ty đầu tư Bespoke Investment Group nhận định: “Nếu nhìn lại cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu 2008 - 2009, bạn sẽ thấy thị trường chạm đáy vào tháng 3/2009 nhưng các vụ phá sản vẫn tiếp diễn trong thời gian sau đó”.

James Gellert, CEO của Rapid Ratings International - công ty đánh giá sức khỏe tài chính của các công ty đại chúng và tư nhân cho biết: “Người tiêu dùng sẽ còn chứng kiến một số thương hiệu không thể duy trì hoạt động kinh doanh hoặc phải thay đổi mô hình kinh doanh trong thời gian tới”.