Góc nhìn: Bí ẩn cuộc sống ‘5 cánh cửa thiên đường’ ở Việt Nam

Câu chuyện kinh điển ở Ấn Độ

Anh M. là một kỹ sư phần mềm máy tính Ấn Độ, luôn thao thức về một giấc mơ Mỹ. Và rồi, cuối cùng, anh cũng được đi Mỹ làm việc. Sau nhiều năm làm việc vất vả, anh cũng đưa được vợ con sang.

Cả gia đình họ ở một căn hộ thuê khá xa trung tâm thành phố. Sau hơn mười năm làm lụng vất vả, họ mua được một căn hộ chung cư một phòng ngủ. Vợ và hai đứa con anh ngủ trong phòng ngủ, anh ngủ ngoài phòng khách. Anh được coi là người thành đạt ở Mỹ khi đã mua được nhà ở đây.

Thời gian chầm chậm trôi, nhiều năm sau bố anh mất, anh không về tiễn biệt bố được. Rồi mẹ anh, bố mẹ vợ anh cũng thế. Sau nhiều năm chịu áp lực, vợ anh bỏ về Ấn Độ. Một mình nơi đất khách, anh cũng dần kiệt quệ. Cuối cùng anh quyết định trở về Ấn Độ, các con anh ở lại tiếp tục việc học hành.

Về Ấn Độ một thời gian thì vợ anh chết. Anh tìm đường trở lại Mỹ. Làm việc thêm nhiều năm ở Mỹ, anh tích cóp được một khoản đủ để mua một ngôi nhà hai phòng ngủ ở Ấn Độ, giống của cha mẹ anh trước kia khi hồi hương một lần nữa.

Vậy là thành tựu sau gần 20 năm làm việc ở Mỹ là mua được đúng căn nhà hai phòng của bố mẹ anh trước kia. Lúc này anh bàng hoàng tỉnh ngộ: Giấc mơ Mỹ cuối cùng là để anh trở về vạch xuất phát. Nhưng đau đớn hơn anh chẳng còn gì. Bố mẹ không, vợ con không.

Đây là câu chuyện kinh điển về định cư của thế giới thứ ba ở phương Tây: giấc mơ chỉ đẹp khi ta sống với nó.

Nếu kỹ sư phần mềm ấy ở lại Ấn Độ thì anh đã không phải mua căn nhà hai phòng ngủ kia vì sẽ được thừa hưởng từ chính bố mẹ mình, những người đã phải bán chính căn nhà đó để hỗ trợ anh mua căn hộ bên Mỹ.

Anh đã có thể hạnh phúc bên bố mẹ, vợ con và gặt hái nhiều thành tựu ở quê nhà như bạn bè anh khi Ấn Độ trở thành trung tâm lập trình thế giới. Anh đã khóc và ân hận nhiều ngày. Và câu chuyện của anh cũng lấy không ít nước mắt của người Ấn Độ.

Trong cuộc sống chúng ta thường loá mắt trước các biểu tượng mà quên mất giá trị của bản thân.

Để tránh những sai lầm, buộc chúng ta phải có những định lượng cụ thể về cuộc sống của chính mình.

Bí ẩn cuộc sống thực ở Việt Nam

Đằng sau vẻ nhếch nhác, hỗn loạn của cuộc sống ở Việt Nam là cả một trật tự khác, một đời sống khác mà nhiều khi bị lãng quên. Trong khi ngày càng nhiều người nước ngoài đến Việt Nam sinh sống thì chúng ta bằng mọi cách ra đi. Vậy bí ẩn đó là gì?

Đầu tiên, đó là một xã hội ít thuế khoá.

Trái với phương Tây, nơi có hàng chục đạo luật thuế siết chặt cuộc sống của con người ta, Việt Nam là nơi có ít sắc thuế nhất (chính xác là có 8 sắc thuế), mức thuế cũng phải chăng nhất. Sắc thuế ảnh hưởng tới cuộc sống của con người ta nhất là thuế thu nhập cá nhân thì nó cũng chỉ dừng ở mức 35%.

Nhưng đây là thuế luỹ tiến qua rất nhiều bậc (từ 5% đến 35%), rồi trừ đi rất rất nhiều khoản gia cảnh khác; nghĩa là người ta chỉ đóng phụ trội cho từng mức sau đó trừ đi các khoản gia cảnh.

Điều này là hoàn toàn khác với châu Âu (thuế suất 45%) và Mỹ (37%), nơi mỗi cá nhân phải tự chịu phần thuế của mình và hỗ trợ (nếu có) là một gói riêng.

Chưa dừng ở đó, các khoản thuế khác ở Việt Nam như thuế dịch vụ, thuế tiêu thụ đặc biệt (trừ xe hơi), thuế VAT cũng rất vừa phải. Và đặc biệt khi ăn nhà hàng bạn không bị charge tiền thuế phục vụ, thậm chí tiền tip như ở nhiều nơi ở châu Âu và Mỹ.

Đặc biệt nhất phải kể đến thuế nhà đất ở Việt Nam. Ngay cả khi bạn sở hữu hàng trăm bất động sản, trong suốt thời gian bạn sở hữu chúng, bạn gần như không phải đóng bất kỳ một loại thuế phụ trội nào cho tới khi bạn bán chúng. Và khi bạn bán một bất động sản, bạn lãi 10 tỷ thì cũng chỉ đóng… 2% mà thôi. Đấy là bạn khai thật, còn nếu muốn, lãi 10 tỷ bạn khai 5 tỷ cũng được. Trong khi ở Âu, Mỹ, thì bạn mất một nửa.

Thứ hai, giá cả phải chăng.

Giá cả tất cả các mặt hàng thiết yếu ở Việt Nam đều rẻ và có chất lượng khá tốt. Ở đây, bạn không mấy khi phải đắn đo khi mua một món đồ mình thích trên Shopee, Lazada… vì giá của nó nhiều khi chỉ bằng một bát phở. Một cái áo phông polo chỉ có giá 200 ngàn nhưng chất lượng tương đương 150 USD ở Mỹ và châu Âu.

Chưa hết, cắt tóc, gội đầu, mát-xa… cũng được tính bằng đơn vị bát phở. Nghĩa là cái khoản trợ cấp thất nghiệp 800 euro ở Đức mà về sống ở Việt Nam thì bạn cũng đã rất thoải mái.

Thứ ba, ở Việt Nam bạn có thể tự làm bác sỹ cho mình.

Chi phí y tế ở phương Tây là rất kinh khủng, nếu không có bảo hiểm thì bạn có thể hoàn toàn khánh kiệt chỉ vì ca mổ cắt ruột thừa, trung bình khoảng 15.000 USD. Hay thậm chí chỉ khám bệnh bình thường mà ở Việt Nam quen gọi là “thăm hỏi”, bạn cũng mất hàng trăm USD.

Và nếu vì một ca cấp cứu… hóc xương gà, mở thực quản thì bạn có thể phải bán nhà.

Còn ở Việt Nam, bạn có thể lên Google tự chữa bệnh cho mình. Và nếu bạn biết tiếng Anh, tiếng Pháp, bạn có thể giỏi hơn tất cả các bác sỹ trên đời. Chưa tính các dịch vụ khám chữa bệnh online, xét nghiệm tại nhà gần như miễn phí hoặc giá rẻ.

Thứ tư, một xã hội dịch vụ tiện ích và nhanh chóng chưa từng thấy.

Nếu ở nước ngoài, đường ống nước của bạn bị hỏng, bạn gọi công ty cấp nước, bạn an tâm là… tháng sau họ đến sửa. Lò vi sóng của bạn hỏng ư? Bạn gọi bảo hành, hãy đợi… năm sau có người đến xem.

Sang nước ngoài cảm giác đầu tiên là dường như các dịch vụ ở đây bị tê liệt, chậm chạp một cách không thể chấp nhận được. Trong khi ở Việt Nam, dịch vụ giao hàng ẩm thực, giao hàng online cũng nhanh một cách không thể hiểu được.

Bạn thực sự là thượng đế ở đây.

Thứ năm, đây là một xã hội thảnh thơi, nhiều nụ cười.

Bạn đi năm châu bốn bể, chẳng có đâu người ta cười suốt như ở Việt Nam. Cứ hai người Việt gặp nhau là như hai con chim sơn ca. Có bạn nước ngoài cứ há hốc mồm nghe người Việt… nói chuyện; họ kinh ngạc là làm sao người Việt ngày nào cũng gặp mà nhiều chuyện đến thế.

Tôi tạm gọi đây là “5 Cánh cổng thiên đường” khi đánh giá cuộc sống ở Việt Nam.

Một nghiên cứu qua ba thế hệ (75 năm) của Đại học Harvard về hạnh phúc đã kết luận rằng: “Người hạnh phúc là người được gần gũi gia đình và bạn bè mình”.

Đơn giản thế thôi, nhưng là triết học hiện sinh đỉnh cao, nhất là khi có “5 Cánh cổng thiên đường” như đã phân tích ở trên, và trong mối liên hệ với câu chuyện của anh kỹ sư Ấn Độ.