Doanh nghiệp Việt: thanh toán nợ kém, sức khỏe chót bảng Đông Nam Á

Theo tạp chí Forbes, trong những năm gần đây, kinh tế Việt Nam tiếp tục duy trì tăng trưởng trên 6% mỗi năm, trừ quý I/2017 đạt 5,1%. Nhờ tăng trưởng đáng kinh ngạc, Việt Nam đã trở thành điểm đến hấp dẫn cho các nhà sản xuất hàng hóa xuất khẩu.

Những khoản đầu tư nước ngoài cũng thúc đẩy sự phát triển của các công ty nội địa, từ đó làm gia tăng xuất khẩu và số lượng việc làm. Chu kỳ phát triển này đã đóng góp rất lớn cho sự phát triển nhanh chóng của tầng lớp trung lưu Việt Nam.

Tuy nhiên, theo Forbes, câu chuyện phát triển thần kỳ của Việt Nam có thể sẽ kết thúc nếu các doanh nghiệp trong nước tiếp tục mạo hiểm vay những khoản nợ đầy rủi ro để phát triển kinh doanh.

Theo báo cáo ngày 9/5/2017 của Ngân hàng đầu tư Natixis (Pháp), "những vết nứt đang diễn ra ở mức độ vi mô". Theo bảng xếp hạng của Natixis, trong số 10 nền kinh tế Đông Nam Á, sức khỏe doanh nghiệp Việt nằm chót bảng do khả năng thanh toán nợ rất kém, tỷ lệ đòn bẩy cao và phụ thuộc vào nguồn vốn ngắn hạn.

Sức khỏe doanh nghiệp Việt Nam nằm cuối bảng Đông Nam Á. Nguồn: Natixis

Cũng theo Natixis, câu hỏi đặt ra là giữa lúc lãi suất cao và có nhiều hạn chế trong việc tìm vốn dài hạn, nhiều doanh nghiệp Việt vẫn tăng cường đầu tư với mức đầu tư cao nhất khu vực. 

Một số công ty vẫn đi vay vốn khi nhu cầu toàn cầu giảm vào cuối năm 2016, trong đó, nhiều công ty thuộc nhóm doanh nghiệp nhà nước.

Theo Natixis, vấn đề chính ở đây là liệu các khoản đầu tư này có được dành cho các dự án sinh lời, để đem lại tăng trưởng cao hơn trong trung hạn và bù đắp cho thiệt hại sức khỏe doanh nghiệp trong ngắn hạn. Natixis cũng cảnh báo "dù còn quá sớm để ước lượng xem lợi nhuận từ làn sóng đầu tư này là bao nhiêu, có khá nhiều lý do để lo lắng".

Tốc độ gia đầu tư của doanh nghiệp Việt cao nhất Đông Nam Á. Nguồn: Natixis

Theo một nghiên cứu thực hiện trên 147 công ty niêm yết trong giai đoạn 2006 - 2014, được công bố trên Tạp chí Quốc tế về Kinh tế và Tài chính (IJEF) của Canada, ảnh hưởng của đòn bẩy đối với hoạt động của các doanh nghiệp tại Việt Nam là tiêu cực.

Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cho rằng nợ doanh nghiệp ở các công ty có tỷ lệ đòn bẩy cao của Việt Nam là "nghiêm trọng". Nợ tư nhân đã vượt lên trên 100% GDP kể từ năm 2011, khiến Việt Nam trở thành một "ngoại lệ đáng chú ý" ở châu Á.

Trong tài chính, thuật ngữ "đòn bẩy" chỉ việc sử dụng chi phí cố định để tăng khả năng sinh lời của doanh nghiệp. Tuy nhiên, đòn bẩy được đánh giá là con dao hai lưỡi. Nếu doanh nghiệp hoạt động tốt, đòn bẩy sẽ khuếch đại cái tốt lên gấp bội lần và ngược lại.

Một số doanh nghiệp phụ thuộc vào nợ vay, có nghĩa là họ sử dụng các khoản vay để theo đuổi các dự án với kì vọng có đủ lợi nhuận để trả nợ cộng với lãi. Nếu không được vay, các công ty này sẽ không có tiền để đầu tư cho những dự án đó. 

Chiến lược này đặc biệt hấp dẫn đối với các doanh nghiệp nhà nước, theo Natixis, hiện chiếm gần 1/3 GDP Việt Nam. Các công ty bất động sản cũng "đang rất tích cực trên thị trường" và có thể sẽ tận dụng đòn bẩy "khá nhiều", Frederick Burke, Giám đốc Công ty luật quốc tế Baker & McKenzie, chi nhánh Việt Nam nhận định. Còn theo IMF, ở châu Á, các công ty có tỷ lệ đòn bẩy cao thường là các công ty ít có khả năng sinh lời và tính thanh khoản thấp.

Nếu các khoản vay được dùng để xây các tòa tháp chung cư mà không bán được hoặc các dự án tương tự như vậy, nhiều công ty có thể sẽ không trả được nợ.

Hiện Chính phủ đang cố gắng cắt giảm các khoản nợ xấu bằng cách cho phép các định chế tài chính bán nợ cho Công ty Quản lý tài sản Việt Nam (VAMC). Tỷ lệ nợ xấu chính thức đã giảm xuống gần mức mục tiêu 3% vào năm 2015, tuy nhiên một số ước tính lại cho thấy một con số cao hơn.

Tỷ lệ nợ xấu thực của Việt Nam (phần tím chấm bi) có thể cao hơn nhiều so với số liệu chính thức (phần dưới không chấm bi). Nguồn: Natixis

Forbes cho hay, có ít nhà phân tích nào bi quan tới mức dự báo về khả năng đổ vỡ, mà chỉ cảnh báo rằng đây là một nguy cơ đang gia tăng trong những năm tới. Cho đến nay, sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế Việt Nam có thể cải thiện quan điểm của các nhà đầu tư, từ đó có thể có lợi cho các dự án dùng nhiều đòn bẩy. "Cũng có rất nhiều nhà đầu tư nước ngoài tham gia vào câu chuyện tăng trưởng lành mạnh của Việt Nam", Frederick Burke nói thêm.