'Có tiền mà không tiêu được, tại sao lại như vậy?'

Đã bàn, nói nhiều nhưng chưa được giải quyết

Trao đổi tại Diễn đàn Kinh tế Việt Nam lần thứ 5, ông Trần Quốc Phương, Thứ trưởng Bộ KH-ĐT nói: “So với cùng kỳ năm ngoái, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công 11 tháng 53,8% cho thấy việc này rất bấp bênh. Đây không phải vấn đề mới, mà đã bàn, nói nhiều nhưng chưa được giải quyết căn cơ”..

Còn Phó trưởng Ban Kinh tế trung ương Nguyễn Duy Hưng cho rằng, tình trạng giải ngân chậm, đầu tư công hiệu quả chưa cao được nói nhiều trong năm nay. Các bộ, ngành, địa phương đã có báo cáo Chính phủ, trong đó nêu 25 - 30 khó khăn, vướng mắc trong 3 nhóm lĩnh vực. Trong đó thể chế, pháp luật chính sách thiếu đồng bộ, quy định phức tạp về ngân sách, đất đai, đấu thầu, môi trường, giải phóng mặt bằng...

Từ góc nhìn doanh nghiệp, ông Nguyễn Quốc Hiệp, Chủ tịch Hiệp hội Nhà thầu xây dựng Việt Nam cho biết từ đầu năm 2022 và tiếp đến cả năm 2023, chủ trương của Chính phủ là tập trung đẩy mạnh đầu tư công để phục hồi và phát triển kinh tế, quyết tâm rất cao của Chính phủ thể hiện rất rõ là nguồn vốn luôn sẵn sàng; đồng thời luôn đôn đốc quyết liệt các bộ, ngành, địa phương thực hiện chỉ tiêu kế hoạch giải ngân vốn đầu tư công.

“Nhưng mặc dù vậy, kế hoạch giải ngân đầu tư công của chúng ta vẫn không đáp ứng được yêu cầu. Đây thật sự là một vấn đề đáng ngạc nhiên. Có tiền mà không tiêu được? Tại sao lại như vậy? Trước hết chúng ta đều biết nguồn vốn đầu tư công trong giai đoạn này đang tập trung giải ngân cho các công trình hạ tầng kỹ thuật.

Chuẩn bị hồ sơ dự án sơ sài

Chỉ rõ 1 nguyên nhân cụ thể, ông Hiệp nói: thủ tục và các bước triển khai các công trình hạ tầng này sẽ quyết định tốc độ giải ngân của chúng ta. Việc chuẩn bị hồ sơ dự án: khảo sát, thiết kế dự toán… còn sơ sài chưa đảm bảo tiến độ và chất lượng nên đang là một khó khăn cho việc triển khai.

“Từ chỗ hồ sơ khảo sát thiết kế chuẩn bị dự án còn sai lệch nên trong quá trình triển khai thực hiện sẽ có thay đổi, phát sinh. Mà đã có phát sinh thì thủ tục thanh toán lại trở lên phức tạp, mất thời gian, các ban quản lý dự án, chủ đầu tư đều ngần ngại xử lý”, ông Hiệp nói.

Do đó, ông Hiệp cho rằng cần nâng cao chất lượng, đẩy nhanh hơn nữa khâu chuẩn bị dự án và có cơ chế rõ ràng về trách nhiệm, quyền hạn của các ban quản lý dự án, chủ đầu tư trong việc ký thanh toán và xử lý phát sinh để tạo điều kiện cho các nhà thầu.

Vấn đề thứ hai là liên quan trực tiếp đến các nhà thầu xây dựng. Ông Hiệp cho rằng đây là lực lượng cuối cùng sử dụng vốn đầu tư công vì vậy nếu các nhà thầu thực hiện được khối lượng lớn tức giải ngân sẽ nhanh. Tuy nhiên hiện các nhà thầu đang rất khó khăn, vướng mắc - đó là vấn đề đơn giá, định mức. Hệ thống đơn giá định mức của chúng ta đang áp dụng hiện nay vẫn còn nhiều bất cập không phù hợp thực tế khiến các nhà thầu quá thua thiệt.

Đối với các công tác đã có trong định mức của Bộ Xây dựng nhưng khi áp dụng đơn giá đầu vào, nhân công, máy của địa phương để lập dự toán công trình thì quá thấp so với thực tế doanh nghiệp phải chi trả.

Ví dụ, công tác đắp nền đường đơn giá là 16.000 đồng/m3 thực tế phải thuê khoán là 30.000 đồng/m3; công tác đắp cấp phối đá dăm theo định mức dự toán là 35.000 đồng/m3 giá thực tế thi công là 120.000 đồng/m3; công tác đóng cọc bê công cốt thép theo định mức là 55.000 đồng/m3 giá thi công thực tế tế là 150.000 đồng/m3.

Hoặc đơn giá nhân công cũng hết sức bất hợp lý. Ví dụ đơn giá nhân công 3.5/7 nhóm 2 là 235.000 đồng/công trong khi đơn giá thuê khoán hiện nay khoảng 450.000 - 600.000 đồng/ngày hoặc đơn giá lương kỹ sư bậc 2 là 6 triệu đồng/tháng trong khi thực tế khoảng 20 triệu. Sắp tới nếu hệ thống tiền lương được cải tiến thì việc thay đổi đơn giá tiền lương cho công trường càng cần gấp rút hơn…

Ông Hiệp kiến nghị cần nhanh chóng điều chỉnh và bổ sung hệ thống đơn giá định mức hiện nay. Cụ thể cần có kế hoạch rà soát phân loại các đơn giá, định mức để có kế hoạch bổ sung ngay trong quý 1/2023 cho kịp triển khai các dự án hiện nay; bổ sung ngay các định mức chuyên ngành giao thông vào hệ thống định mức xây dựng làm cơ sở áp dụng cho các gói hạ tầng.

Ngoài ra, có quy trình phân cấp, phân quyền cụ thể và quy định rõ ràng cho các ban quản lý dự án, chủ đầu tư để xử lý việc điều chỉnh, giải quyết các việc phát sinh; điều chỉnh các gói thầu song song với việc tập trung cải thiện chất lượng hồ sơ khảo sát, thiết kế, dự toán của các gói thầu; nghiên cứu ban hành cơ chế tổng thầu, cơ chế liên danh, cơ chế xét thầu phù hợp cho các gói thầu xây dựng hạ tầng lớn sắp đến để tập hợp được sức mạnh của các nhà thầu Việt Nam.