Đáng chú ý nhất là việc Bộ Giao thông Vận tải khẳng định việc hủy sơ tuyển thầu quốc tế là một nội dung được quy định tại hồ sơ mời sơ tuyển quốc tế đã phát hành, theo đó "bên mời thầu có quyền hủy sơ tuyển mà không cần nêu bất kỳ lý do nào".
Cụ thể, theo báo cáo của Bộ Giao thông Vận tải vừa ký gửi Quốc hội, đến tháng 10/2018, Bộ đã phê duyệt Báo cáo nghiên cứu khả thi của toàn bộ 11 dự án thành phần. Tổng chiều dài toàn tuyến là 654,3 Km, cơ bản không đổi so với Nghị quyết số 52/2017/QH14. Tổng mức mức đầu tư của 11 dự án là 102.513 tỷ đồng, gồm 50.811 tỷ đồng vốn ngân sách nhà nước (trong đó 03 dự án đầu tư công sử dụng toàn bộ vốn ngân sách nhà nước là 14.279 tỷ đồng và 08 dự án đầu tư theo hình thức PPP là 36.532 tỷ đồng) và 51.702 tỷ đồng vốn huy động ngoài ngân sách.
Đối với 03 dự án đầu tư công sử dụng toàn bộ vốn ngân sách nhà nước, Dự án Cao Bồ - Mai Sơn hiện đang tổ chức đấu thầu nhà thầu gói thầu thầu đầu tiên để có thể khởi công khoảng tháng 10/2019.
Dự án Cam Lộ - La Sơn đã khởi công xây dựng 02 gói thầu vào ngày 16/9/2019. 09 gói thầu còn lại đang chuẩn bị đấu thầu, dự kiến triển khai thi công trong Quý IV/2019.
Đối với dự án Cầu Mỹ Thuận 2, Bộ đang hoàn thiện hồ sơ mời thầu, dự kiến tổ chức đấu thầu từ tháng 10/2019 và khởi công xây dựng phần đường dẫn và cầu dẫn trong Quý IV /2019.
Thời gian qua, công luận đặc biệt chú ý đến 08 dự án đầu tư theo hình thức PPP. Báo cáo của Bộ cho hay để đáp ứng yêu cầu đấu thầu quốc tế, Bộ đã lựa chọn các đơn vị tư vấn hỗ trợ kỹ thuật (Deloitte, Ernst &Young) hỗ trợ lập hồ sơ mời sơ tuyển lựa chọn nhà đầu tư theo đúng quy định.
Đến ngày 15/5/2019 đã phát hành hồ sơ mời sơ tuyển toàn bộ 08 dự án thành phần cho các nhà đầu tư. Sau 2 tháng để chuẩn bị hồ sơ dự sơ tuyển, đến ngày 15/7/2019, có 60 nhà đầu tư nộp hồ sơ dự sơ tuyển gồm: 19 hồ sơ của nhà đầu tư Trung Quốc; 11 hồ sơ của nhà đầu tư Trung Quốc - Việt Nam; 15 hồ sơ của nhà đầu tư Việt Nam; 03 hồ sơ của nhà đầu tư Việt Nam - Pháp; 10 hồ sơ của nhà đầu tư Hàn Quốc; 01 hồ sơ của nhà đầu tư Hàn Quốc - Việt Nam; 01 hồ sơ của nhà đầu tư Philippines - Việt Nam.
Đến ngày 26/8/2019, các Ban quản lý dự án đã trình kết quả đánh giá hồ sơ dự sơ tuyển. Theo kết quả đánh giá của Bên mời thầu và quá trình thẩm định làm rõ của các cơ quan thẩm định: có 04 dự án không có nhà đầu tư vượt qua sơ tuyển, 02 dự án có duy nhất 01 nhà đầu tư vượt qua sơ tuyển, 01 dự án có 02 nhà đầu tư vượt qua sơ tuyển, 01 dự án có 03 nhà đầu tư vượt qua sơ tuyển.
Do hệ thống pháp luật về hình thức PPP của Việt Nam chưa hoàn thiện, chưa cho phép Chính phủ áp dụng cơ chế bảo lãnh về doanh thu tối thiếu, bảo lãnh doanh thu tối thiểu, cam kết chuyển đổi ngoại tệ, bảo hiểm bên thứ ba thay thế Chính phủ thực hiện cam kết trong hợp đồng..., nên dự án chưa thực sự hấp dẫn các nhà đầu tư, tổ chức tín dụng quốc tế; nội dung này đã được phản ánh qua thực tế số lượng nhà đầu tư quốc tế tham dự sơ tuyển cũng như kết quả đánh giá của Bên mời thầu như nêu trên (nhiều dự án không có nhà đầu tư nào vượt qua sơ tuyển hoặc rất ít nhà đầu tư vượt qua sơ tuyển), cho thấy tính cạnh tranh không cao.
“Trong điều kiện tình hình kinh tế vĩ mô trong nước đang có mức tăng trưởng cao và ổn định, đồng thời đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông là dự án quan trọng quốc gia, có vai trò quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, sau khi nghiên cứu kỹ lưỡng tình hình thực tiễn trong nước và khu vực, trên cơ sở ý kiến thống nhất của các cơ quan, ngày 14/9/2019 Bộ trưởng Bộ GTVT đã quyết định hủy sơ tuyển theo hình thức đấu thầu quốc tế và chuyển sang đấu thầu rộng rãi trong nước để lựa chọn nhà đầu tư thực hiện Dự án với mục tiêu phát huy nội lực, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp trong nước tham gia đầu tư dự án quan trọng quốc gia, nhằm phát triển năng lực doanh nghiệp Việt Nam trong lĩnh vực xây dựng kết cấu hạ tầng”, báo cáo viết.
Vẫn theo báo cáo này, việc hủy sơ tuyển nêu trên đã được quy định tại hồ sơ mời sơ tuyển quốc tế đã phát hành "bên mời thầu có quyền hủy sơ tuyển mà không cần nêu bất kỳ lý do nào".
Hiện tại, Bộ GTVT đã phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư điều chỉnh hồ sơ mời sơ tuyển để phù hợp với hình thức đấu thầu rộng rãi trong nước. Ngày 10/10/2019, Bộ GTVT đã thông báo mời sơ tuyển và dự kiến hoàn thành công tác sơ tuyển lựa chọn nhà đầu tư khoảng tháng 02/2020.
Về kế hoạch và tiến độ giải ngân phần vốn ngân sách cho Dự án, năm 2018, đã giải ngân 142,141 tỷ đồng cho công tác chuẩn bị đầu tư.
Năm 2019, theo kế hoạch vốn được giao 7.062 tỷ đồng, trong đó kinh phí cho công tác GPMB khoảng 4.118 tỷ đồng (đã chuyển về kho bạc các địa phương), còn lại khoảng 2.944 tỷ đồng dự kiến thanh toán cho công tác tư vấn, chi phí khác và một phần cho xây lắp của dự án đầu tư công.
Tính đến tháng 9 năm 2019, toàn bộ các dự án thành phần đã giải ngân được 988,015 tỷ đồng. Từ nay đến cuối năm, các địa phương sẽ tập trung công tác chi trả đề bù GPMB; tạm ứng hợp đồng xây lắp cho 03 dự án đầu tư công, dự kiến sẽ giải ngân hết kế hoạch vốn đầu tư công năm 2019 được giao.
Năm 2020, dự kiến giải ngân khoảng 11.037 tỷ đồng. Đối với số vốn còn lại khoảng 36.759 tỷ đồng, Bộ GTVT đã báo cáo Thủ tướng Chính phủ phương án xử lý; hiện nay Thủ tướng Chính phủ đang giao cho các bộ, ngành liên quan nghiên cứu đề xuất báo cáo cấp có thẩm quyền phù hợp với quy định pháp luật và Nghị quyết số 52/2017/QH14 của Quốc hội.
