Để hiểu rõ hơn về những đóng góp quan trọng của nguyên Tổng Bí thư Đỗ Mười đối với ngành dầu khí, VietnamFinance xin giới thiệu ghi chép của tác giả Diệu Ân, qua lời kể của ông Ngô Thường San, nguyên Tổng giám đốc Liên doanh Dầu khí Vietsovpetro.
Theo ông Ngô Thường San, nguyên Tổng Bí thư Đỗ Mười là người có vai trò quyết định ở những bước ngoặt lịch sử trong ngành dầu khí, là người thúc đẩy sự phát triển và đặt nền móng cho những thành tựu giai đoạn hiện nay của ngành dầu khí Việt Nam.
Khi còn là Phó tổng giám đốc của Liên doanh Dầu khí Vietsovpetro, ông Ngô Thường San biết đến ông Đỗ Mười như một đồng chí lãnh đạo rất sâu sát, cụ thể, đòi hỏi cấp dưới phải có tinh thần tự chủ, quyết liệt xây dựng nội lực, dám làm, dám chịu trách nhiệm...
Theo lời kể của ông Ngô Thường San, dấu ấn đầu tiên của ông Đỗ Mười trong ngành dầu khí là vào năm 1981. Lúc này, ông Đỗ Mười đang giữ chức vị Phó chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng. Vào khoảng đầu tháng 3, ông đã đến kiểm tra công tác xây dựng và chuẩn bị hạ thủy chân đế dàn khoan đầu tiên của Vietsovpetro.
Sau khi được nghe báo cáo về tiến độ, những khó khăn kỹ thuật vì phải nhập tất cả và đồng bộ từ Bacu, công nhân kỹ thuật lắp ráp 100% là người Liên xô. Một câu hỏi của ông đã khiến tất cả mọi người có mặt tại đấy hết sức ngỡ ngàng: “Một chân đế dàn khoan có bao nhiêu tấn thép, loại mác gì? Bao nhiêu bulong, mác théo, kích cỡ, bao nhiêu 'cút nối', chế tạo ra sao?”.
Và tất nhiên, không một ai có thể đáp lại lại câu hỏi của ông vì đó là phần thiết kế của nhà máy chế tạo. Tuy nhiên, chính điều này đã giúp Vietsovpetro nhận ra vai trò của những nhà máy cơ khí, các Viện thiết kế trong việc sản xuất những chi tiết rất đơn giản mà đang phải nhập từ Liên Xô.
Gần như ngay lập tức, tranh thủ sự hợp tác của các nhà máy cơ khí Trần Hưng Đạo, Sông Công, Ba Son, các Viện thiết kế công trình biển Bộ Xây dựng, Viện thiết kế công trình thủy Bộ Giao thông vận tải, Công ty xây lắp 18/3.... đã bắt tay vào nghiên cứu để từ chân đế thứ 2,3, sau này Vietsovptro đã thay thế được một số lớn chi tiết sản xuất tại Việt Nam.
Đồng thời, các viện cũng bắt đầu chế tạo các “cút nối” - là bộ phận khó khăn trong chân đế ở tại cảng Vietsovpetro. Đáng chú ý hơn, đội ngũ kỹ thuật lắp ráp người Việt Nam ngày càng trưởng thành, có thể thay thế người Liên Xô.
Theo ông Ngô Thường San, nguyên Tổng Bí thư Đỗ Mười đã để lại dấu ấn đậm nét đối với mỏ dầu Bạch Hổ. Bấy giờ, sau gần 10 năm khai thác, lượng khí đồng hành tại mỏ Bạch Hổ vẫn phải đốt bỏ, ước tính gần 1 tỷ mét khối, tương đương 1 triệu tấn dầu. Điều này vừa lãng phí vừa gây ô nhiêm môi trường.
Ngành dầu khí Việt Nam lúc này cũng không đủ về năng lực tài chính và kỹ thuật nên phải kêu gọi liên doanh đầu tư, nhưng việc đàm phán liên doanh bị kéo dài do nhiều nguyên nhân.
Tuy nhiên, ông Đỗ Mười đã cho phép ngành dầu khí tự vay vốn, tự đầu tư, từng bước xây dựng đường ống và những công trình xử lý và tàng trữ mặc dù chưa có kết quả về việc đàm phán.
Chính quyết định sớm đưa khí vào bờ của ông đã đem lợi cho đất nước hàng chục ngàn tỷ đồng. Cùng với đó là tăng giá trị gia tăng của khai thác dầu thô và kịp thời giải quyết được sự thiếu hụt năng lượng của đất nước những năm 1996-1999. Quan trọng hơn cả là đặt nền móng cho sự phát triển ngành công nghiệp khí theo hướng hiện đại hóa.
Theo ông Ngô Thường San, nguyên Tổng Bí thư Đỗ Mười rất quan tâm đến sự phát triển của ngành công nghiệp dầu khí theo hướng toàn diện và bền vững.
Trong mỗi lần công tác tại phía Nam, ông đều yêu cầu Vietsovpetro báo cáo về hoạt động khai thác dầu khí tại đây. Ngoài ra, ông cũng luôn nhắc nhở các cán bộ, nhân viên công ty phải bền vững trong việc gia tăng sản lượng, duy trì đời mỏ và kết gia tăng sản lượng.
Đặc biệt, ông kiên định đường lối hợp tác với Liên Xô (Nga) để xây dựng ngành dầu khí về cơ sở kỹ thuật và đội ngũ kỹ thuật, chuyên gia, tin tưởng ở trình độ khoa học dầu khí của Nga.
Vào những năm 1986-1987, mặc dù đã bắt đầu khai thác dầu ở mỏ Bạch Hổ nhưng những giếng khai thác sớm được thiết kế dựa theo tài liệu cũ của Công ty Mobil nên kết quả không như mong muốn, dẫn đến gây tâm lý hoài nghi trong toàn ngành.
Lúc đó Liên doanh Vietsovpetro chủ trương mở rộng diện thăm dò bằng giếng khoan số 4. Phương án này không được các cán bộ kỹ thuật Hà Nội đồng tình. Tuy nhiên, sau khi nghe Liên doanh báo cáo, với sự tin tưởng vào khả năng của đội ngũ địa chất Việt Nam và Liên Xô, ông đã quyết cho phép khoan giếng số 4.
Sự thành công đã đến khi phát hiện dầu lưu lượng lớn của giếng khoan số 4. Điều này không chỉ có ý nghĩa về mặt kinh tế mà quan trọng là khẳng định tầng chứa dầu mới thứ 2 ở Việt Nam và khu vực mà trước đây nhiều công ty tư bản làm việc ở Việt Nam không thừa nhận.
Ngoài ra, thành công này cũng giúp Vietsovptro làm giảm đi sự hoài nghi, hoang mang đối với tương lai phát triển của Liên doanh dầu khí Việt – Xô.
Trong việc bảo vệ quyền lợi nước chủ nhà của phía Việt Nam trong Liên doanh, ông Đỗ Mười cũng là một người rất rất nguyên tắc và kiên định. Ông đã yêu cầu tổ đàm phán về sửa đổi Hiệp định liên doanh tìm kiếm, thăm dò khai thác dầu khí Vietsovpetro, kiên trì thuyết phục phía bạn về các điều khoản kinh tế.
Ông Ngô Thường San cho biết nguyên Tổng Bí thư Đỗ Mười đặc biệt xem ngành dầu khí là công cụ kinh tế vĩ mô của nhà nước. Ông luôn yêu cầu phải báo cáo chi tiết cụ thể những chi tiêu, từ việc quản lý tiền bán dầu, hiệu quả khai thác của Vietsovpetro cũng như lợi nhuận hằng năm Vietsovpetro phải đóng góp cho nhà nước.
Chính ông là người gỡ khó trong việc đàm phán để tổ chức liên doanh xây dựng nhà máy đạm ở Phú Mỹ. Dù lúc đó ông đã chuyển sang làm Cố vấn cho Ban Chấp hành Trung ương nhưng ông rất quan tâm và yêu cầu Chính phủ ủng hộ để ngành dầu khí tự vay vốn, tự đầu tư xây dựng khu Khí-Điện-Đạm Phú Mỹ, cùng với đó là Khí-Điện-Đạm Cà Mau.
Theo đánh giá của ông Ngô Thường San, những quyết định của ông Đỗ Mười đối với ngành dầu khi đó là nền tảng ban đầu của sự phát triển toàn diện và hoàn chỉnh của ngành dầu khí như một tập đoàn kinh tế nhà nước.
Ngày nay, ngành dầu khí đã trở thành tập đoàn kinh tế phát triển hoàn chỉnh, đa ngành, đóng góp quan trọng cho nền kinh tế quốc dân và là công cụ điều tiết kinh tế vĩ mô quan trọng của quan trọng của Chính phủ.
Nền tảng của sự phát triển này là kết quả của đường lối, chủ trương phát triển ngành dầu khí của Đảng và Nhà nước, trong đó có vai trò và dấu ấn của ông Đỗ Mười, đặc biệt trong những giai đoạn bước ngoặt lịch sử của ngành.
